Nieuws

Bijzondere groene monumenten open op 8 en 9 september

Altijd al eens een eendenkooi van binnen willen zien? Tijdens Open Monumentendag op zaterdag 8 en zondag 9 september krijgt u de kans. Onderga een verhaal van eeuwen, verbaas u over het vernuft van onze voorouders en zie waarom de kooien nog steeds zo belangrijk voor het waddengebied zijn. 

De eendenkooien maken deel uit van de cultuurhistorie van het hele waddengebied. De groene monumenten zijn niet alleen dragers van vele verhalen, maar ook beeldbepalende landschapselementen die als eilanden in het lage en lege waddenland liggen. Dankzij de verplichte rust in een eendenkooi, vastgelegd in het afpalingsrecht, kon de natuur zich er ongestoord ontwikkelen, waardoor bijzondere biotopen zijn ontstaan die plaats bieden aan specifieke flora en fauna.

Open Kooi
Donderdag 6 september wordt het grote Waddenfondsproject ‘Kongsi van de eendenkooi’ afgerond.  Maar liefst 24 kooien werden de afgelopen jaren opgeknapt en toekomstbestendig gemaakt. We zijn trots dat we u de resultaten nu met Open Monumentendag op 8 en 9 september kunnen laten zien. U bent van harte welkom! Kijk op www.kooikersvereniging.nl/kongsi voor een overzicht van alle eendenkooien die open zijn.

In Europa
Het thema van Open Monumentendag 2018 is ‘In Europa’. Met dit thema sluit Open Monumentendag aan bij het Europese Jaar van het Cultureel Erfgoed. Het waddengebied is een van de oudste en belangrijkste maritieme cultuurlandschappen van Europa. We denken vaak dat het er woest en ledig was, met arme bewoners op modderige terpen. Maar het waddengebied was een levendig gebied, waar de natuur juist kansen bood op een goed bestaan.

De eendenkooien, waarvan er ooit zeker 140 langs de Waddenzee lagen, werden gebouwd in een gebied rijk aan watervogels, op de trekroute bovendien van veel verschillende eendensoorten. De gerestaureerde kooien zijn overigens geen statische monumenten, maar worden nog steeds volop gebruikt: als vangkooi, excursiekooi of voor wetenschappelijk onderzoek.

Behoud
Om de herstelde eendenkooien voor de toekomst te behouden, heeft de Kongsi van de Eendenkooi ook een cursus Onderhoud en Gastheerschap ontwikkeld voor vrijwilligers. Daarnaast is er een lesprogramma gemaakt voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs. Scholen kunnen hiervan gratis gebruik maken. Het nodigt leerkrachten uit met hun klas de kooi in te gaan.

Open dagen zaterdag 8 september

Kooi van Spang (Texel):
Open van 12.30 tot 16.30 uur
Wandel op eigen gelegenheid door de eendenkooi of kom alles te weten over het oude ambacht van de kooiker tijdens een rondleiding door vrijwillige boswachters van Natuurmonumenten. Bezoek ook het kooikerhuisje met mini-expositie.
De ingang van het onverharde pad naar de Eendenkooi vind je aan de weg Dijkmanshuizen aan de oostzijde van het eiland. 

Takkenkooi
Open van 10:00 tot 14:00. Tijdens de open dag worden er rondleidingen gegeven. De Takkenkooi is de eerste kooi, achter de dijk, op de Grië, Terschelling.  
De Takkenkooi is bekend onder een aantal namen: Bomekooi, Oosterkooi en Eerste kooi. Oosterkooi is de oudste benaming en verwijst naar de ligging.
Nabij Oosterend 28, te bereiken via het fietspad op de Boschplaat, nabij de parkeerplaats bij de boerderij van Pootjes (buitendijkse boerderij).

Hoornerkooi
Openbaar toegankelijk. Kooiker aanwezig van 13.00 tot 17.00 uur. In het jaar 1655 diende Martijn Tjallings uit Hoorn een verzoek in tot de aanleg van een eendenkooi bij Cornelis Berck. De Hoornerkooi kwam na een ruilverkaveling in 1951 in eigendom van Staatsbosbeheer. Het is nu in gebruik als excursiekooi. Adres: Hoornerkooiweg 1.

Rimkeskooi
Open van 10.00 tot 15.00 uur. Kooiker Hjalles Mier geeft rondleidingen om 10.30 en om 13.00 uur.  In 1863 kregen Pieter Pieters Smid en Reinder Doekes Roos bij het koninklijk besluit toestemming om deze eendenkooi aan te leggen. De kooi is nu in eigendom van Staatsbosbeheer en wordt gebruikt als natuurreservaat. Ten Oosten van Oosterend. Te voet of per fiets te bereiken via het kooipad over de Grie.

Eendenkooi Schiermonnikoog:
Open van 10.00 tot 15.00 uur.
Tijdens de open dag geeft de kooiker om het uur een gratis rondleiding in de eendenkooi en vertelt allerlei wetenswaardigheden. Zoals uitleg over de termen 'de pijp uitgaan' of 'achter de schermen kijken'. Laat je verrassen door de wondere wereld van de eendenkooi en de natuur die zich hier thuis voelt.
Vertrekpunt: Vakantieboerderij De Kooiplaats.

Kooi Ternaard:
Van 10.00 tot 12.00 uur en van 13.30 tot 15.30 uur
Kooiker Herman ten Klooster geeft rondleidingen door de kooi, die normaal niet toegankelijk is voor publiek. Een unieke kans dus om deze kooi van staatsbosbeheer van binnen te bekijken.

Nieuw Onrust (Hornhuizen, Westpolder):
Open van 10.00 tot 15.00 uur.
De kooi van Het Groninger Landschap in de Westpolder dankt zijn naam aan de nabijgelegen boerderij Nieuw Onrust. Tijdens de open dag kun je meedoen aan een rondleiding door de kooi. Aanmelden hiervoor kan op de website van het Groninger Landschap.

Wytsemakooi (Uithuizermeeden):
Open van 10.00 tot 11.30 uur
Gidsen van Natuurmonumenten je mee op stap door de gerestaureerde Wytsemakooi bij Uithuizermeeden. Vroeger hoorde de kooi bij de Rensumaborg in Uithuizermeeden. Sinds de jaren '90 is zij van Natuurmonumenten die hem vorig jaar helemaal opknapte. Aanmelden voor de Open Dag kan op de website van Natuurmonumenten.

Open dagen zondag 9 september

Buismankooi (Piaam):
Open van 12.00 tot 16.00 uur
Vrijwilligers van It Fryske Gea demonstreren tijdens de open dag verschillende werkzaamheden. Zo laten ze zien hoe je een eendenkorf vlecht en hoe vroeger het gras werd gemaaid met een zeis. Parkeren: volg vanaf de Kooireed bij Piaam de parkeerborden naar de parkeerplaats. Vanaf de parkeerplaats is het nog 200 meter lopen. (let op: je moet een weiland oversteken, dus goede schoenen is een aanrader).

Oude Kooi (Vlieland):
Let op: Om 14:00 geeft de kooiker een rondleiding. Verder kunt u gewoon een bezoek brengen aan de kooi maar zijn er geen vrijwilligers aanwezig. De Oude Kooi van Vlieland is altijd open voor publiek. Langs de kooi is een wandeling uitgezet van 1,3 kilometer. De kooi is niet meer in gebruik als eendenkooi, maar wel deels opgeknapt. De boswachter van Staatsbosbeheer heeft er een boswachterwoning.
Postweg 2

Afgelopen voorjaar werden in Zuidoost Friesland voor het tweede opeenvolgende jaar de broedvogels geïnventariseerd. Dat wil zeggen in de houtwallen en singels in het agrarisch gebied. Zeventig landschapselementen, verspreid over deze regio, werden vijf keer ’s ochtends vroeg bezocht. Alle waarnemingen – deels gedaan op zicht, maar met name op geluid – werden vastgelegd. In totaal ongeveer 2.000 . De meeste  daarvan in de te onderzoeken trajecten, sommige net daarbuiten – met name van enkele bijzondere soorten – maar altijd in de directe omgeving van de onderzoekstrajecten. In totaal werden  70 vogelsoorten waargenomen. Een groot deel van deze soorten broedt in de houtwallen en singels. Bijvoorbeeld allerlei kleine zangers als zwartkop, tuinfluiter, vink en winterkoning en diverse soorten mezen. Ook werden er diverse zogenaamde doelsoorten (van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer) waargenomen zoals de braamsluiper, kneu en grote lijster. Hetzelfde geldt voor de geelgors, die op behoorlijk wat locaties werd vastgesteld!

Veel van de waargenomen soorten komen algemeen voor, andere veel minder. Zo werd eenmaal de zeldzame grauwe klauwier gezien en een paar keer een wielewaal. In vroegere tijden was deze laatste een broedvogel in het agrarisch gebied. Wie weet keert hij in de toekomst terug! In het uiterste zuiden van de provincie werden ’s ochtends  heel vroeg een aantal jonge raven waargenomen. Qua uiterlijk zijn ze vergelijkbaar met de wel bekende zwarte kraai, maar de raaf is behoorlijk forser.

Omdat de inventarisaties meestal ’s morgens vroeg uitgevoerd werden, en het dan ‘nog rustig op straat is’, werden nu en dan ook andere dieren dan vogels waargenomen, zoals das, vos en bunzing. Opmerkelijk was ook de waarneming van twee kangoeroes of wallaby’s, niet ver van Langedijke. Hoogstwaarschijnlijk ontsnapte dieren!

Meer informatie over het project leest u hier. 

Janna van der Meer interviewt iedere twee weken een koploper op het gebied van landbouw en duurzaamheid.

“Biodiversiteit gaat óók over de genetische variatie van onze landbouwhuisdieren en gewassen.”

Hinke Fiona Cnossen zette zich jaren in voor het behoud van zeldzame huisdieren, zoals: de Groninger Blaarkop, de Lakenvelder, het Groninger Paard, het Nederlands Landvarken, de Friese Hoen, de Fryske Wetterhoun enzovoort. Ze deed dit vooral als foktechnisch inspecteur voor de Stichting Zeldzame Huisdierrassen. Nu ze als adviseur voor Royal Agrifirm werkt, draagt ze hobbymatig haar steentje bij.

Hinke:

“Ik ben altijd een dierenliefhebber geweest en blijkbaar is mijn bijnaam ‘De Zeldzame’. Door de moderne fok- en teeltmethoden zijn er economisch gezien weinig rassen nodig. Deze zijn voor dit moment en voor deze omstandigheden misschien superieur, maar wat als de omstandigheden veranderen? Dan kan het heel belangrijk blijken, dat er nog oude rassen zijn. Deze kunnen over juist die erfelijke eigenschappen beschikken, die we dan nodig hebben. Biodiversiteit is belangrijk en gaat óók over de genetische variatie van onze landbouwhuisdieren en gewassen.

Genenpool

Tegenwoordig worden boeren gestimuleerd om hun koeien in de wei te laten grazen. Hierdoor winnen de wat robuustere runderrassen als de Blaarkop, Fries Hollands en MRIJ weer aan populariteit. Of worden kruisingen met deze rassen interessant. Oude rassen kunnen dus zomaar van pas komen.

Ik heb zelf een zwak voor het Groninger Paard, vroeger ook wel Bovenlander genoemd. Dit type paard werd in Groningen, Drenthe en Friesland als boerenpaard gebruikt. In het Friesch Paarden Stamboek van 1897 maakte men al onderscheid tussen het Bovenlandsche Paard en het Friesche Paard.

Het zijn bijzonder brave en sterke dieren. Ideaal voor de moderne mens die niet zoveel tijd heeft. Of de wat oudere mens: ik ben net vijftig geworden en kan er met een gerust hart op wegrijden.

Bestuur

Ik zit in het bestuur van Vereniging Het Groninger Paard. Met activiteiten als keuringen en shows, proberen we dit ras onder de aandacht te brengen van een groeiende groep liefhebbers.

Het gros van de mensen wil een paard om op te rijden, niet om mee te fokken. Vroeger deden de boeren dat, maar die hebben er geen belang meer bij. Pas wanneer ze met pensioen gaan, pakken ze soms de paardenfokkerij op.

Het fokken van zeldzame huisdieren is sowieso een grote onderneming. Planten en bomen kun je misschien nog wel in je achtertuin telen, maar voor dieren heb je veel ruimte en andere middelen nodig.

Commerciële fokkerij organisaties stoppen met foklijnen, zodra deze minder geld opleveren. Neem nu het Nederlands Landvarken. Het opvallendste verschil met de huidige varkens voor de vleesindustrie is dat dit dier hangoren heeft. Verder zijn de verschillen miniem: de groeisnelheid per kilo is een paar gram minder, de spekkwaliteit misschien ook. Of ze werpen minder biggen per keer...

Varkens

Mijn zoon heeft enkele jaren geleden een zeugje voor zijn verjaardag gekregen. Dit moest natuurlijk een zeldzaam Nederlands ras zijn: het Nederlands landvarken. Nu beleven we veel plezier aan haar. Ze heet Stien en het is een echte persoonlijkheid. En daarmee komen we op nog een belangrijk punt: de binding die er van oudsher tussen mens en dier bestaat.

Varkens zijn grotendeels uit onze leefomgeving verdwenen. De varkens die we nu eten worden buiten ons gezichtsveld grootgebracht en geslacht. Er zijn hier mensen komen kijken, die eigenlijk geen idee meer hebben hoe groot een volwassen varken is.

Vroeger was het lot van mensen met dat van de dieren verbonden. Wanneer het vee stierf, stierf ook de familie, van de honger. Daarnaast werkten mens en dier zij aan zij. Ze gingen voortdurend met elkaar om. Ik denk dat dat, ook voor de moderne mens, nog steeds heilzaam is. Zelf ervaar ik dieren als heel ontspannend. Ze verrijken mijn leven. Ik zou niet zonder willen.

Cultureel erfgoed

De zeldzame Nederlandse landbouwhuisdieren behoren tot ons levend erfgoed. Ze hebben cultureel historische waarde.

Daarnaast is het belangrijk dat mensen beseffen hoeveel soorten dieren er wel niet zijn en wat dat kan betekenen. Veel mensen eten geregeld spek, maar hoeveel vragen zich af van wat voor varken dat vlees komt? En hoe het dier heeft geleefd? De meeste mensen hebben geen idee hoe varkens zich gedragen, hoe atletisch en slim ze zijn. Het echte, levende dier kennen ze niet. Laat staan dat ze beseffen dat er ook nog allerlei verschillende rassen van bestaan.

Tot slot wil ik nog even de Fryske Wetterhoun noemen. Deze traditionele Friese boerenerf hond is waaks, sterk en erg op het gezin gericht. Ik fok zo nu en dan eens een nestje. Dat valt nog niet mee. Soms duurt het een dag en een nacht voordat alle pups er zijn. Maar dan ben ik ook de koning te rijk!”

De serie Koplopers wordt mogelijk gemaakt door: Boerengilde, Burgerinitiatief Kening fan ‘e Greide, BoerenNatuur, Friese Milieu Federatie, Staatsbosbeheer, It Fryske Gea, Landschapsbeheer Friesland, NoorderlandMelk en Natural Livestock Farming.

22 september 2018 SYMPOSIUM KEER HET TIJ VOOR DE BIJ

Bijdragen aan een bij-vriendelijk Fryslân! 

Tijdens het Bijensymposium willen we elkaar uitdagen en de handen ineen slaan om zo samen verrassende lokale oplossingen voor het bijensterfte-probleem te bedenken en uit te voeren. Ben je een bezorgde burger, kunstenaar, werk je voor de overheid of ben je ondernemer en wil jij helpen om de bijensterfte tegen te gaan dan hopen wij dat je van de partij bent.

Lees meer

Janna van der Meer interviewt iedere twee weken een koploper op het gebied van landbouw en duurzaamheid.

“Ik rijd gewoon lekkerder als ik Blauwe Diesel heb getankt.”

De familie Wiersma zit al sinds 1864 in de brandstofhandel. Toen was het nog turf, dat met skûtsjes vervoerd werd. Sinds 2012 is het bedrijf Wiersma Olie & Techniek BV gevestigd in Oudehaske, van waaruit hun vrachtwagens het land ingaan om klanten van diverse brandstoffen te voorzien. De gangbare, zoals benzine en fossiele diesel, maar ook, en dat is uniek in Nederland, de 100% fossielvrije Blauwe Diesel. Deze diesel variant wordt onder de vlag van Future Fuels Wholesale verkocht.

Directeur en eigenaar Germ Wiersma:

“Ik behoor tot de vijfde generatie Wiersma’s in dit vak. De eerste generatie maakte bij de distributie van hun product gebruik van windkracht. Nu zijn wij één van de eerste echt fossielvrije bedrijven. We verwarmen het pand op groen gas, gebruiken zon- en windenergie van Nederlandse oorsprong én rijden allemaal op Blauwe Diesel.

Blauwe Diesel
Blauwe Diesel is een brandstof die op moleculair niveau sprekend op gewone, fossiele diesel lijkt. De oorsprong van dit product is echter heel anders: het wordt door de Finse olieraffinaderij Neste gemaakt van plantaardig afval uit de voedingsmiddelenindustrie. Wanneer de machines waarmee Calvé pindakaas wordt geproduceerd, gereinigd worden, levert dat bijvoorbeeld veel oliehoudende componenten in het afvalwater op. Daar maakt Neste Blauwe Diesel van. Zo ook van het frituurvet van Mcdonald's, of aardappel fabrikant Aviko. En zo kan ik wel even doorgaan. De voedingsmiddelenindustrie produceert zo’n 5 miljard liter oliehoudend afval per jaar, dus het is een bijna onuitputtelijke bron.

Het mooie is natuurlijk,dat er bij Blauwe Diesel geen sprake van voedsel verdringing is, zoals bij de zogenaamde biodiesel. Daarvoor wordt immers soja, koolzaad en dergelijke verbouwd. Er wordt dus landbouwgrond gebruikt, waar je ook voedselgewassen op zou kunnen telen. Verder is die biodiesel eigenlijk niet zo goed voor motoren.

Alternatieve energiebronnen
In 1992 probeerde men al bewuster met energie om te gaan, omdat men bang was dat de aardolie op zou raken. Wij hebben toen op biodiesel ingezet. Het begon met een klant die er om vroeg:

“Hebben jullie dat?”

“Ja hoor,” was ons antwoord en toen moesten we op zoek.

We wilden natuurlijk de klant behouden, maar ik had ook net een brandstof cursus gedaan en vond het interessant. De emissie van biodiesel is heel schoon en ik begreep dat alternatieve energiebronnen de toekomst hadden: Future Fuels Wholesale werd geboren. Vanwege de nadelen die biodiesel ook heeft, bleven we echter naar verbetering zoeken. Die vonden we in 2012, toen Neste met Renewable Diesel kwam die wij nu als Blauwe Diesel in de markt zetten: Blauwe Diesel powered by Neste MY.

Deze milieuvriendelijke diesel variant is wel 10 tot 15 cent per liter duurder dan gewone diesel, maar niet duurder dan biodiesel. Bovendien is het uitstekend voor motoren. In Scandinavië rijdt de helft van het verkeer er op en inmiddels kun je in Friesland al bij 18 tankstations Blauwe Diesel tanken.

Verantwoordelijkheid
Zestig procent van de brandstof wordt niet via de pomp verkocht, maar direct aan bedrijven geleverd. Deze bedrijven hebben vaak grote voertuigen. Denk bijvoorbeeld aan de tractoren van boeren. In de personenautomarkt zal de elektrische ontwikkeling zich waarschijnlijk doorzetten, maar voor grote voertuigen ligt dat ingewikkelder.

Men werkt aan de ontwikkeling van tractoren op waterstof. Dat juich ik toe, maar er is nog veel te doen: waterstof moet je ook produceren en dat kost veel energie. Hoe schoon is die energie? Hetzelfde geldt trouwens voor elektriciteit.

Momenteel verbranden wij 16,5 miljard liter brandstof per dag, wat neerkomt op 45 miljard kilo CO2. We staan dus voor een enorme uitdaging. Ik heb niet de illusie dat wij de wereld kunnen redden met Blauwe Diesel, maar we proberen wel ons steentje bij te dragen. Die verantwoordelijkheid voel ik ook persoonlijk, en privé. Als christen geloof ik in rentmeesterschap en ik gun mijn kinderen en kleinkinderen een mooie, gezonde wereld. Hoe het ook zij: ik rijd gewoon lekkerder als ik Blauwe Diesel heb getankt!

Markt
En steeds meer mensen ervaren dat zo. Vrouwen meer als mannen, zo blijkt. Maar mannen hebben vaak wat meer tijd nodig. Afnemers van Blauwe Diesel vind je inmiddels overal. Ik noem er een paar: boeren, rondvaartbedrijven, transportbedrijven, tankstations... Staatsbosbeheer is landelijk ook helemaal overgegaan op deze milieuvriendelijke brandstof.

Behalve in Nederland en in Scandinavië wordt Blauwe Diesel ook in Canada en Californië verkocht als Neste Renewable Diesel. Maar alleen in Nederland zit er geen subsidie op. Daarom kijkt Neste met veel belangstelling naar ons landje. Het is belangrijk dat economie en milieu samengaan: alleen dan heeft duurzaamheid toekomst.

Het beleid van de Europese Unie helpt daarbij. Zij stelt het verplicht om een bepaald percentage duurzame brandstof te gebruiken. Officieel moet er bijvoorbeeld 7% biodiesel met de gewone diesel worden vermengd. Veel boeren gebruiken daarvoor liever onze blauwe diesel. Als ze op een hoger percentage uitkomen, kunnen ze soms duurzaamheidspunten scoren. Coöperaties als FrieslandCampina belonen boeren daarvoor. Zo wordt er uiteindelijk een markt gecreëerd.

We trekken er inmiddels al zevenentwintig jaar hard aan en het was pionieren, maar de resultaten worden nu zichtbaar. Dat geeft veel voldoening.”

De serie Koplopers wordt mogelijk gemaakt door: Boerengilde, Burgerinitiatief Kening fan ‘e Greide, BoerenNatuur, Friese Milieu Federatie, Staatsbosbeheer, It Fryske Gea, Landschapsbeheer Friesland, NoorderlandMelk en Natural Livestock Farming.