De afgelopen vier jaar is hard gewerkt aan het herstel van bijna alle resterende eendenkooien in het waddengebied. De kooien liggen er inmiddels weer prachtig bij. Hiermee zijn deze belangrijke identiteitsbepalende elementen in het waddenlandschap behouden voor de toekomst. Nu is het van groot belang dat ook het groot onderhoud duurzaam wordt geregeld.

Van de ruim 140 eendenkooien die het waddengebied ooit telde, zijn er nog zo’n dertig over. Deze zijn deels in handen van particulieren, verenigd in de Kooikersvereniging, en deels in bezit van de natuurorganisaties, waaronder Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en It Fryske Gea. In een beperkt aantal kooien wordt nog gevangen. De geschiedenis leert dat eendenkooien die geen functie meer hebben, het risico lopen op verwaarlozing waardoor ze uiteindelijk zelfs kunnen verdwijnen.

Kongsi voor behoud
Om de laatste kooien voor het waddengebied te behouden, sloegen de Kooikersvereniging en de natuurorganisaties in 2013 de handen ineen. Dankzij de ondersteuning van het Waddenfonds en de drie waddenprovincies kon in 2015 een start worden gemaakt met het project Kongsi van de Eendenkooi. De kongsi werkte niet alleen aan het herstel van de kooien, maar zorgde er ook voor dat alle kooien een functie kregen, bijvoorbeeld als excursiekooi. Daarnaast ontwikkelde het een educatieprogramma voor de hoogste groepen van de basisschool en een cursus onderhoud en gastheerschap voor vrijwilligers. Ook werd de biografie van alle deelnemende kooien vastgelegd.

In september vorig jaar werd het project feestelijk afgerond, maar in een aantal kooien moesten nog enkele puntjes op de i worden gezet. Nu alle werkzaamheden klaar zijn en alle kooien er weer prachtig bij liggen, is het tijd de resultaten van het project te borgen voor de toekomst. Op 7 juni worden de projectresultaten daarom officieel overgedragen aan de Kooikersvereniging.

Door de resultaten onder te brengen bij een landelijke vereniging, kan onder meer gehoor worden gegeven aan vragen van kooien uit de rest van het land om gebruik te mogen maken van het lesprogramma en de cursus van de Kongsi. Daarnaast houdt de Kooikersvereniging als nieuwe eigenaar van het project in de gaten of alle kooibezitters zich houden aan de onderhoudsplicht die zij met deelname aan de Kongsi zijn aangegaan.

Spaarpot
Voor een duurzaam behoud van de laatste waddenkooien is echter meer nodig. In Friesland krijgen eigenaren van een eendenkooi subsidie voor klein onderhoud. Voor het kostbare, periodieke groot onderhoud, waaronder het baggeren van de kooiplas, is echter nog niets geregeld. De kooikersvereniging wil hierover in gesprek met het provinciaal bestuur. De kooikers zijn bereid uit te zoeken of een deel van de reguliere subsidies opzij kan worden gelegd als gezamenlijke buffer voor groot onderhoud. Wat zij hierdoor tekort komen voor het reguliere onderhoud, vullen zij zelf aan. Zij hopen dat de provincie de gedeelde spaarpot dan wil aanvullen tot het benodigde bedrag.

Wat krijgt de provincie daarvoor terug? Goed onderhouden eendenkooien zijn van onschatbare waarde voor de natuur, het landschap en de biodiversiteit. Door de wettelijk vastgelegde rust in eendenkooien, zijn zij belangrijke rust-, broed- en foerageergebieden voor tal van soorten die het zonder opgaand groen van de kooien (nog) moeilijker hebben in het weidse landschap. Daarnaast zijn ze van groot belang voor de leesbaarheid van het landschap. Ze laten zien hoe mensen vroeger in het waddengebied leefden. Met hun prachtige verhalen maken ze het landschap aantrekkelijker voor recreanten en toeristen. Zeker nu natuurorganisaties hun kooien ook meer dan vroeger openstellen voor bezoek. Als groene monumenten in het landschap verdienen eendenkooien net als onze monumentale gebouwen duurzame steun voor onderhoud.